Δευτέρα 9 Ιουλίου 2012

Ο Αιώνας Του Εαυτού IV



Σε αυτό το επεισόδιο του ντοκυμαντέρ "Ο Αιώνας Του Εαυτού" εξετάζεται το πως οι "αριστεροί" πολιτικοί τόσο στη Βρετανία όσο και στην Αμερική στράφηκαν στις τεχνικές που ανέπτυξαν οι διαφημιστικές και πολυεθνικές εταιρίες για την ψυχολογία του ανθρώπου, την ικανοποίηση του εσωτερικού εαυτού και τις επιθυμίες του. Πολιτικοί εκατέρωθεν κινημάτων χρησιμοποίησαν τα ίδια "φόκους γκρούπ" που ανακαλύφτηκαν από τους ψυχαναλυτές για την ανάληψη της εξουσίας. Ξεκίνησαν να προσκολλούν τις πολιτικές στις βαθιές επιθυμίες και συναισθήματα των ανθρώπων με τον τρόπο που ο καπιταλισμός αντιστοίχως είχε μάθει να τους προσκολλά στην κατανάλωση συσκευών, υλικών και προϊόντων. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία μια νέα κουλτούρα και τεχνοτροπία πολιτικής αναδύθηκε η οποία επέτρεπε στους πολιτικούς να πιστεύουν ότι δημιουργούν μια νέα και βελτιωμένη μορφή της "δημοκρατίας".

Κυριακή 27 Μαΐου 2012

Πέμπτη 19 Απριλίου 2012

Η Ώρα Της Ευθύνης (Περιβάλλον)


Ένα ακόμη ντοκυμαντέρ για την ανθρώπινη ασυνειδησία και ανευθυνότητα, τον παραλογισμό προς το περιβάλλον και την Φύση και τις μελλοντικές μα καθόλου μακρινές επιπτώσεις των βιομηχανικών κοινωνιών στις κλιματικές μεταβολές του πλανήτη και στην υγεία μας.






«Δύο πράγματα είναι άπειρα, το Σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία, όμως για το πρώτο δεν είμαι σίγουρος». Albert Einstein.

«Εάν αυτός ο κόσμος δημιουργήθηκε από έναν Θεό, δεν θα ήθελα να είμαι αυτός ο Θεός. Η δυστυχία αυτού του κόσμου θα μου ράγιζε την καρδιά». Arthur Schopenhauer.


Δευτέρα 27 Φεβρουαρίου 2012

Fractals (Μορφοκλασματικά Σύνολα)

Σχεδόν ο καθένας μας έχει θαυμάσει κάποιες εικόνες fractals από αυτές που κυκλοφορούν κατά χιλιάδες σε ημερολόγια, περιοδικά, ψυχεδελικά σχέδια κλπ. Η χρήση τους επεκτάθηκε από τη στιγμή που μπήκαν εδώ και είκοσι χρόνια τα computers αφού είναι  σύνθετα σχέδια που δημιουργούνται με τη βοήθεια πολύπλοκων υπολογισμών. Αλλά ενώ οι εικόνες είναι πολύπλοκες, το πρόγραμμα (software) που απαιτείται δεν είναι, αφού η σχεδίαση των εικόνων βασίζεται στην επανάληψη ενός μοτίβου, που σχεδιάζεται με τη βοήθεια μιας συνάρτησης.


Πολλοί άνθρωποι τα βλέπουν δίχως να γνωρίζουν τι είναι αυτές οι φανταστικές έγχρωμες εικόνες και πως δημιουργούνται. Μερικοί έχουν ακούσει πως υπάρχει κάποια σύνδεση τους με ορισμένα φυσικά αντικείμενα δίχως να καταλαβαίνουν καλά ποιά σύνδεση εννοείται.  

Με τον διεθνή όρο φράκταλ (fractal, ελλ. μορφόκλασμα ή μορφοκλασματικό σύνολο) στα Μαθηματικά, τη Φυσική αλλά και σε πολλές επιστήμες ονομάζεται ένα γεωμετρικό σχήμα που επαναλαμβάνεται αυτούσιο σε άπειρο βαθμό μεγέθυνσης, κι έτσι συχνά αναφέρεται σαν "απείρως περίπλοκο". Το φράκταλ παρουσιάζεται ως "μαγική εικόνα" που όσες φορές και να μεγεθυνθεί οποιοδήποτε τμήμα του θα συνεχίζει να παρουσιάζει ένα εξίσου περίπλοκο σχέδιο με μερική ή ολική επανάληψη του αρχικού. Χαρακτηριστικό επομένως των φράκταλ είναι η λεγόμενη αυτο-ομοιότητα (self-similarity) σε κάποιες δομές τους, η οποία εμφανίζεται σε διαφορετικά επίπεδα μεγέθυνσης.

Ο όρος προτάθηκε από τον Μπενουά Μάντελμπροτ (Benoît Mandelbrot) το 1975 και προέρχεται από τη λατινική λέξη fractus, που σημαίνει "σπασμένος", "κατακερματισμένος".

                                    
Τα φράκταλ σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να προκύψουν από τύπο που δηλώνει αριθμητική, μαθηματική ή λογική επαναληπτική διαδικασία ή συνδυασμό αυτών. Η πιο χαρακτηριστική ιδιότητα των φράκταλ είναι ότι είναι γενικά περίπλοκα ως προς τη μορφή τους, δηλαδή εμφανίζουν ανωμαλίες στη μορφή σε σχέση με τα συμβατικά γεωμετρικά σχήματα. Κατά συνέπεια δεν είναι αντικείμενα τα οποία μπορούν να οριστούν με τη βοήθεια της ευκλείδειας γεωμετρίας. Αυτό υποδεικνύεται από το ότι τα φράκταλ, όπως έχει αναφερθεί παραπάνω, έχουν λεπτομέρειες, οι οποίες όμως γίνονται ορατές μόνο μετά από μεγέθυνσή τους σε κάποια κλίμακα.

Για να γίνει αντιληπτός αυτός ο διαχωρισμός των φράκταλ σε σχέση με την ευκλείδεια γεωμετρία, αναφέρουμε ότι, αν μεγεθύνουμε κάποιο αντικείμενο το οποίο μπορεί να οριστεί με την ευκλείδεια γεωμετρία, παραδείγματος χάριν την περιφέρεια μιας έλλειψης, αυτή μετά από αλλεπάλληλες μεγεθύνσεις θα εμφανίζεται απλά ως ευθύγραμμο τμήμα. Η συμβατική ιδέα της καμπυλότητας η οποία αντιπροσωπεύει το αντίστροφο της ακτίνας ενός προσεγγίζοντος κύκλου, δεν μπορεί ωφέλιμα να ισχύσει στα φράκταλ επειδή αυτή εξαφανίζεται κατά τη μεγέθυνση. Αντίθετα, σε ένα φράκταλ, θα εμφανίζονται κατόπιν μεγεθύνσεων λεπτομέρειες που δεν ήταν ορατές σε μικρότερη κλίμακα μεγέθυνσης.
                                 
Φράκταλ απαντώνται και στη φύση, χωρίς όμως να υπάρχει άπειρη λεπτομέρεια στη μεγέθυνση όπως στα φράκταλ που προκύπτουν από μαθηματικές σχέσεις. Ως παραδείγματα φράκταλ στη φύση, αναφέρονται το σχέδιο των νιφάδων του χιονιού (Koch), τα φύλλα των φυτών ή οι διακλαδώσεις των αιμοφόρων αγγείων.


Οι περισσότεροι από μας όταν ακούνε σχέδια ή σχήματα έχουν στο μυαλό τους κάποια ευκλείδεια γεωμετρικά σχήματα. Αλλά τα fractals διαφέρουν από αυτά σε δύο παράγοντες:


1. Οι εικόνες αυτές είναι όμοιες προς εαυτόν. Ετσι αν κοιτάξουμε ένα μικρό τμήμα ενός fractal θα δούμε πως είναι όμοιο με ένα μεγαλύτερο τμήμα. Αν μεγεθύνουμε το μικρό, θα δούμε πως αυτό περιέχει και πάλι όμοια μέρη κ.ο.κ.
2. Οι fractal εικόνες είναι ανεξάρτητες από κλίμακα. Αντίθετα με τα ευκλείδεια σχήματα, δεν έχουν ένα χαρακτηριστικό μέγεθος μέτρησης. 
                                   

Για να κατανοήσουμε καλύτερα την αναγκαιότητα εισαγωγής των φράκταλ αναφέρουμε το εξής παράδειγμα:



Η περίμετρος ενός νησιού εννοείται ότι είναι ορισμένη. Ωστόσο, αν χρησιμοποιήσουμε ακρίβεια ενός μέτρου για να την μετρήσουμε, θα την βρούμε μικρότερη από ότι πραγματικά είναι γιατί δεν θα μπορέσουμε να μετρήσουμε τις κοιλότητες που είναι μικρότερες του ενός μέτρου. Αν μετρήσουμε με ακρίβεια ενός εκατοστού, πάλι θα χάσουμε ορισμένες κοιλότητες. Έτσι καταλήγουμε σε απειροστά μικρή μονάδα μέτρησης και η περίμετρος του νησιού θα γίνει άπειρη. Η επιφάνεια όμως του νησιού, η έκτασή του δηλαδή, είναι ορισμένη. Το παράδοξο αυτό, το οποίο η Ευκλείδεια Γεωμετρία αδυνατεί να εξηγήσει, αντιμετωπίζεται με τα φράκταλ.


Μια μικρή κοινότητα ερευνητών με επικεφαλή το στατιστικό φυσικό Luciano Pietronero του πανεπιστημίου της Ρώμης, υποστηρίζουν ότι οι γαλαξίες σχηματίζουν μια δομή που δεν είναι καθόλου ομαλή: μερικά μέρη τους έχουν πολλή ύλη, άλλα όχι, αλλά η ύλη βρίσκεται στα ίδια μοτίβα, σε μεγάλες και μικρές εκδόσεις, σε οποιαδήποτε κλίμακα κι αν το βλέπουμε. Με άλλα λόγια, ο Κόσμος είναι φράκταλ. 

‘Ενας φράκταλ Κόσμος θα μπορούσε να υπονομεύσει τις πιο βασικές υποθέσεις της κοσμολογίας. Όλες οι παρατηρήσεις που κάνουμε να εξαρτηθούμε σε μεγαλύτερη ή μικρότερη έκταση από την ιδέα ότι ο Κόσμος είναι ομοιογενής, λέει ο David Hogg του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, επικεφαλής μιας ομάδας φυσικών που αμφισβητεί την άποψη του Pietronero.

Αυτή η ιδέα ότι η ύλη απλώνεται λίγο πολύ ομοιόμορφα σε όλο τον κόσμο ενσωματώνεται στην κοσμολογική αρχή του Einstein. Ο Einstein το διατύπωσε μετά τη δημοσίευση της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας, η οποία περιγράφει με ποιό τρόπο η κατανομή της μάζας κάμπτει το χωροχρόνο και δημιουργεί τη βαρύτητα. 


Ο Γάλλος αστροφυσικός Laurent Nottale έχει αναπτύξει μια θεωρία που φέρνει τα φράκταλ σε ένα ολοκληρωτικά νέο επίπεδο. Σαν ερευνητής στο παρατηρητήριο Meudon στο Παρίσι, ο Nottale αποφάσισε να επεκτείνει την αρχή της σχετικότητας του Einstein – στην οποία οι νόμοι της φυσικής παραμένουν οι ίδιοι ανεξάρτητα από την κίνηση ενός παρατηρητή – σε μια θεωρία στην οποία οι νόμοι της φυσικής θα παρέμεναν οι ίδιοι ανεξάρτητα από την κλίμακα στην οποία ο κόσμος παρατηρείται. Διαπίστωσε έτσι ότι ο ελλοχεύων χωροχρόνος μιας τέτοιας θεωρίας θα έπρεπε να είναι φράκταλ.

Στη θεωρία του Nottale, που λέγεται σχετικότητα κλίμακας, ο κρυμμένος φράκταλ χωρόχρονος είναι πιο αξιοπρόσεχτος στον κβαντικό κόσμο. Η κβαντική συμπεριφορά, ισχυρίζεται, μπορεί να γίνει κατανοητή γεωμετρικά – τα σωματίδια κινούνται κατά μήκος φράκταλ τροχιών. Στις δε μεγάλες κλίμακες, το μοντέλο του θα μπορούσε να εξηγήσει ένα φράκταλ μοτίβο των γαλαξιών.

Η βαθύτερη ερώτηση στη φυσική είναι σήμερα πώς να ενοποιήσει πραγματικά το μικρό με το μεγάλο – και όταν έρθει με την ύλη της κλίμακας, τα φράκταλ μπορούν να αποδειχθούν ένα βασικό συστατικό.



Πηγές: Wikipedia & Physics4u.






Πέμπτη 16 Φεβρουαρίου 2012

Το Νερό Ως Χρόνος (Κλεψύδρα)

Οι άνθρωποι γνώριζαν από την αρχαιότητα να μετρούν το κύλισμα του χρόνου με κλεψύδρες και διαδόθηκε η αντίληψη πως ο χρόνος είναι μια ρέουσα πραγματικότητα…



Εφευρέτης της κλεψύδρας θεωρήθηκε ο Ερμής και ο ‘Ηρων ή ο Κτησίβιος την τελειοποίησε, για να ρέει το νερό ισόχρονα, ανάμεσα σε δύο δοχεία. Το κύλισμα των ωρών υποδεικνυόταν με ειδώλια θεοτήτων, επιπλέοντα στο νερό, τα οποία εμφανίζονταν διαδοχικά καθώς η στάθμη του νερού αυξομειωνόταν. ‘Ετσι, η κλεψύδρα έγινε όργανο χρονομέτρησης, με εκροή νερού σε σταθερό πάντοτε χρόνο. Από την ετυμολογία της λέξης κλεψύδρα (ο κλέφτης του ύδατος ή το κλέψιμο του ύδατος) φαίνεται σαν κάποιος να έκλεβε νερό. Σύμφωνα με τις αρχαίες περιγραφές, μια πηγή που το όνομα της ήταν Κλεψύδρα και βρισκόταν στις βραχώδεις πλευρές της Ακρόπολης κοντά στο σπήλαιο του Πανός, έκλεβε, έχανε ένα μέρος των υδάτων της, επειδή το νερό αυτό μεταφερόταν από μια υπόγεια φλέβα, ως το Φάληρο. Η πηγή Κλεψύδρα εφοδίαζε με νερό το υδραυλικό ρολόι που υπήρχε στον πύργο των Αέρηδων, στην αρχαία Αθήνα. Στην κορυφή του πύργου υπήρχαν οχτώ ηλιακά ρολόγια και στο εσωτερικό του υπήρχε –επιπλέον- και ένα υδραυλικό ρολόι, το οποίο χρησίμευε ως υποκατάστατο του ηλιακού ρολογιού, τις ημέρες που ο καιρός ήταν συννεφιασμένος. Η κλεψύδρα ήταν γνωστή στην Αρχαία Αίγυπτο (18η δυναστεία), στην Κίνα (14ος αιώνας π.Χ.), στην Βαβυλώνα (12ος αιώνας π.Χ.) και στην Ελλάδα την εποχή του Θαλή (6ος αιώνας π.Χ.).

…όπως το κορίτσι που παίζει με κλεψύδρα από αστραφτερό χαλκό…
…βυθίζοντας τη στο σώμα του ασημένιου νερού.  Εμπεδοκλής, Περί φύσεως

Μετά, εμφανίστηκαν τα αμμωτά ή αμμομετρικά χρονόμετρα, με λειτουργία παρόμοια με εκείνη της κλεψύδρας, όπου η άμμος αντικατέστησε το νερό. Στην παγκόσμια βιβλιογραφία αναφέρεται κατ’ επανάληψη ότι η επινόηση των αμμοκλεψύδρων αποδίδεται στον Γάλλο μοναχό Luitprand (8ος αιώνας μ.Χ.). Ωστόσο, χιλιάδες χρόνια νωρίτερα στο σουμερικό ποίημα Ατραχάσις (16ος αιώνας π.Χ.) στην Πινακίδα ΙΙΙ, στην στήλη (i) γράφεται:

…άνοιξε του άμμου το ρολόι, το γέμισε
…του είπε «χρειάζεται για τον κατακλυσμό άμμος για νύχτες εφτά».

Η κλεψύδρα εξακολουθεί με την λειτουργία της, να συμβολίζει του χρόνου τα γυρίσματα.

Σοφία Ριζοπούλου: Σχέσεις Νερού, εκδ. Δίαυλος 2006


Τετάρτη 25 Ιανουαρίου 2012

Φόρος Τιμής στην Καταλονία ΙΙ


Αποτέλεσμα ερευνητικής εργασίας από καθηγητές του πανεπιστημίου της Καταλονίας, Joana Conill, Manuel Castells and Àlex Ruiz, το ντοκιμαντέρ εξετάζει την προοπτική για μια βιώσιμη, αποκεντρωμένη οικονομική και κοινωνική δομή που στηρίζεται στην αλληλεγγύη των συμμετεχόντων - στο συσχετισμό τους όχι αποκλειστικά μέσω της κατανάλωσης αγαθών.
Εξετάζεται η δυνατότητα δημιουργίας δικτύων που υπερκεράζουν την υπάρχουσα λογική καταμερισμού εργασίας και που δεν χαρακτηρίζονται από εξατομίκευση και ιεραρχικές δομές. Εναλλακτικές οικονομικές φόρμες και νέες κουλτούρες καθημερινότητας τίθεται στο μικροσκόπιο των ερευνητών.
Μελετάται ο κοινωνικός αντίκτυπος που έχει η οικονομική οργάνωση σε δομές πέρα τις οικονομικές νόρμες της αγοράς. Προτεραιότητα, στη θέση του κέρδους, έχουν αυτή τη φορά άλλου τύπου ανάγκες και επιθυμίες - οι συμμετέχοντες τις κατονομάζουν ως «πραγματικές».
Οι συντελεστές σημειώνουν: «To ντοκιμαντέρ «Φόρος τιμής στην Καταλονία» είναι εργαλείο για έρευνα. Ούτε τελεσίδικο, ούτε ολοκληρωμένο, αλλά μια εργασία σε εξέλιξη. Θέλουμε αυτό το ντοκουμέντο να είναι ανοιχτό σε όλους, εντός και εκτός πανεπιστημιακής κοινότητας, μέσω της άδειας των Creative Commons».